Nogironligi bo‘lgan shaxslar oliy ta’lim muassasalariga o‘qishga kirishda qanday imtiyozlarga ega?

Muharrir: Vazira Komilova

Illyustratsiya: Alina Olimova

Illyustratsiyaga tifloizoh: Nogironligi bo‘lgan qiz bola talaba nogironlik aravachasiga o‘tirgan holda doskada misol ishlamoqda.

Nogironligi bo‘lgan abituriyentlar uchun universitetga kirishda qanday imtiyozlar mavjud?

Nogironligi bo‘lgan abituriyentlar uchun oliy ta’lim muassasalariga o‘qishga kirishlarida alohida tartibdagi 2 foizlik kvotaning maxsus sohaviy qonunchilik orqali belgilab qo‘yilgan. 641-sonli qonunning 40-moddasiga asosan nogironligi bo‘lgan shaxslar uchun oliy ta’lim muassasalarida davlat granti asosida abituriyentlarni qabul qilish umumiy sonining 2 % (ikki foizi) miqdorida qo‘shimcha qabul kvotasi ajratiladi.

Nogironligi bo‘lgan abituriyentlarni qo‘shimcha kvota asosida qabul qilish qanday amalga oshiriladi?

Nogironligi bo‘lgan shaxslarni qo‘shimcha kvota asosida oliy ta’lim muassasalariga qabul qilish kirish imtihonlari natijalari bo‘yicha amalga oshiriladi. Nogironligi bo‘lgan shaxslar uchun ajratilgan qo‘shimcha kvotalar bo‘yicha o‘qishga qabul qilinmagan abituriyentlar to‘plagan ballari bilan ta’limning ushbu yo‘nalishi bo‘yicha tanlovda umumiy asoslarda ishtirok etadi.

Qaysi guruhdagi nogironligi bo‘lgan abituriyentlarga qo‘shimcha kvota belgilangan?

Nogironligi bo‘lgan abituriyentlarning oliy ta’lim muassasalariga kirishlari uchun belgilangan 2 foizlik kvota 1 va 2-guruh nogironligi bo‘lgan shaxslargagina tatbiq etiladi.

Eslatma! 3-guruh nogironligi bo‘lgan abituriyentlarga nisbatan bu imtiyoz qo‘llanilmaydi.

Nogironligi bo‘lgan abituriyentlar qanday tarzda hujjat topshirishlari mumkin?

Nogironligi bo‘lgan abituriyentlar oliy ta’lim muassasalariga onlayn yoki oflayn shaklda hujjat topshirishlari mumkin bo‘ladi.

Nogironligi bo‘lgan abituriyentlardan o‘qishga topshirishda qanday hujjatlar kerak?

• abituriyentning pasporti yoki ID kartasi;
• Abituriyentning o‘zi o‘qigan ta’lim muassasasi tomonidan berilgan attestati yoki o‘zi bitirgan kollejning diplomi;
• 1-2 guruh nogironlik holatini tasdiqlovchi hujjat (guruh qog‘ozi);
• Abituriyentning o‘zini nomiga rasmiylashtirilgan telefon raqami kerak bo‘ladi.

Nogironligi bo‘lgan abituriyent oliy ta’lim muassasasida tashkil etilgan qabul komissiyasiga yuqorida keltirilgan hujjatlarni taqdim etgandan keyin u o‘qishga hujjat topshirishi bo‘yicha oliy ta’lim muassasasi rektori nomiga ariza bilan murojaat qilishi talab etiladi. (Ariza namunasi 1-Ilovada)

Nogironligi bo‘lgan abituriyentlar onlayn tarzda qanday hujjat topshirishadi?

Nogironligi bo‘lgan shaxslar onlayn shaklda My.uzbmb.uz sayti orqali o‘z hujjatlarini topshirishlari mumkin. Bu quyidagi tartibda amalga oshiriladi: abituriyent My.uzbmb.uz saytiga kirib, hosil bo‘lgan oynada pasport seriya raqami, shaxsiy identifikatsion raqami, telefon raqami, parol kiritilib, shaxsga doir ma’lumotlardan foydalanishga rozilik bildirish bilan bog‘liq flajokni belgilab ro‘yxatdan o‘tish tugmasi bosiladi. 

Undan keyin kiritilgan telefon raqamga sayt orqali kod yuboriladi. Yuborilgan kod dasturga kiritilib, ma’lumotlar tasdiqlanadi. Oliy va professional ta’lim muassasalari qabul bo‘limiga kirib, xizmatdan foydalanish tugmasi bosiladi. Hosil bo‘lgan oynada yozilishi kerak bo‘lgan ma’lumotlar abituriyent tomonidan to‘ldiriladi.

Ariza topshirish bo‘limida, test topshirish hududi, ta’lim tili, test topshirish alifbosi tanlanadi. Keyin test sinovi topshiriladigan fanlar majmuasi aniqlanadi. Agarki, abituriyent tanlagan fanlar majmuasida chet tili mavjud bo‘lsa, tegishli chet tilini ham tanlashi shart. Yuqorida keltirilgan ma’lumotlar maydonchalari to‘ldirilganidan keyin saqlash tugmasi bosiladi. Shundan so‘ng, abituriyent telefon raqamiga SMS xabarnoma orqali kod yuboriladi. Kodni dasturga kiritish orqali ma’lumotlar tasdiqlanadi. Shu tariqa abituriyentning qayd varaqasi shakllanadi.

Nogironligi bo‘lgan abituriyentlardan o‘qishga topshirishda davlat to‘lovi undiriladimi?

Nogironligi bo‘lgan abituriyentlar uchun davlat to‘lovi undirilmaydi.

Yangi tartib bo‘yicha universitetlarga qabul tartibi qanaqa?

2024−2025 o‘quv yilidan davlat oliy va professional ta’lim muassasalariga kirish imtihonlarida «avval test, so‘ng tanlov» tamoyili kuchga kiradi. Abituriyentlar to‘plagan balidan kelib chiqib, o‘z tanloviga ko‘ra ta’lim muassasasini tanlaydi.

Bunda, abituriyentlar o‘z tanloviga ko‘ra test sinovi natijasida to‘plagan balidan kelib chiqib, dastlab oliy ta’limning bakalavriat ta’lim yo‘nalishlariga, so‘ng professional ta’lim muassasalariga o‘qishga kirish uchun tanlovda ishtirok etadi.

Universitetlarga qabul jarayoni necha bosqichda amalga oshiriladi?

Davlat oliy ta’lim muassasalari bakalavriatiga qabul jarayoni ikki bosqichda amalga oshiriladi.

Birinchi bosqichda abituriyentlar har yili 5-iyundan 25-iyunga qadar (25 iyun kuni ham) test sinovi topshirish uchun ro‘yxatdan o‘tadi hamda test sinovi topshiriladigan fanlar majmuasi, ta’lim tili va test topshirish hududini hamda kirish imtihonlari tarkibida kasbiy (ijodiy) imtihon bo‘lsa, ushbu imtihonni topshiradigan davlat oliy ta’lim muassasasini tanlaydi.

Bunda bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari bo‘yicha yagona kasbiy (ijodiy) imtihonlar dasturlari va baholash mezonlari tegishli vazirliklar (idoralar) tomonidan Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi bilan kelishilgan holda tasdiqlanadi. O‘qishga qabul qilish bo‘yicha kirish imtihonlari iyul-avgust oylarida o‘tkaziladi.

Ikkinchi bosqichda abituriyentlar test sinovlari to‘liq yakunlanganidan so‘ng 15 kun davomida oliy ta’lim muassasasi, bakalavriat ta’lim yo‘nalishi va ta’lim shaklini tanlaydi. Aytib o‘tishimiz kerakki, barcha toifadagi 1-2 guruh nogironligi bo‘lgan abituriyentlar qonunchilik bilan belgilangan 2 foizlik kvotadan foydalanish huquqiga ega sanalishadi.

Bugungi kun qonunchilik amaliyoti bo‘yicha nogironligi bo‘lgan abituriyent 66.5 balldan yuqori minimum o‘tish balini yig‘gan bo‘lsa, davlat granti asosida talabalikka tavsiya etiladi. Ushbu o‘tish bali sog‘liqni saqlash, huquq, biznes va boshqaruv yo‘nalishlari uchun esa 75.6 ball etib belgilandi. Kvotalar taqsimoti eng yuqori baldan past ball olgan abituriyentlar doirasida taqsimlanadi.

Masalan, tarix yo‘nalishiga nogironligi bo‘lgan shaxslar uchun 6 ta kvota ajratilgan deylik. Unda ushbu 6 ta kvotadan faqatgina eng yuqori ball yiqqan 6 ta nogironligi bo‘lgan shaxs foydalana oladi. Qolgan nogironligi bo‘lgan shaxslar esa umumiy asoslarda tanlovda ishtirok etaveradi.

Nogironligi bo‘lgan abituriyentlar uchun imtihonlarda qatnashishlari uchun qanday qulayliklar yaratilishi lozim?

Nogironligi bo‘lgan abituriyentlar imtihonlarda qatnashishlik uchun test topshirish joylari va tanlovlar tashkil etiladigan bino inshootlarga tashrif buyurishganda, ularga maxsus uskunalarda harakatlana olishlari uchun qulay shart-sharoitlar yaratilgan bo‘lishi talab etiladi. 

Masalan: maxsus yo‘lakchalar, nogironligi bo‘lgan abituriyentlar harakatlanadigan joylarda pandusli, bruschatkali yo‘lakchalar tashkil etilgan bo‘lishi kerak.Eshitishida yoki gapirishida nuqsoni bor abituriyentlar imtihon tashkil etiladigan bino va inshootlarga keladigan bo‘lsa, bu toifa abituriyentlar surda tarjimonlar bilan ta’minlanishi shart.

Nogironligi bo‘lgan abituriyentlar uchun qulayliklar yaratilmasa, kimga murojaat qilish lozim?

Maxsus shart-sharoitlar yaratilmagan bo‘lsa, bu masala yuzasidan imtihon tashkilotchilariga maxsus shart-sharoitlarni yaratib berishi bo‘yicha murojaat qilishi kerak bo‘ladi.

Ilova:

Foydalanilgan manbalar:

1. 2020-yil 15-oktyabrda qabul qilingan ”Nogironligi bo‘lgan shaxslarning huquqlari to‘g‘risida”gi 641-sonli qonuni; 
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2024-yil 24-maydagi “Oliy ta’lim tashkilotlariga o‘qishga qabul qilish va davlat buyurtmasini joylashtirish tizimini takomillashtirish to‘g‘risida” gi 81-sonli farmoni.